Dieta wątrobowa - co jeść przy schorzeniach wątroby?

Zasadniczym celem odpowiednio zbilansowanej diety jest dostarczenie do organizmu wraz z pożywieniem wszystkich niezbędnych wartości odżywczych. Dzienne zapotrzebowanie energetyczne oraz wymagana podaż poszczególnych składników pokarmowych różnić może się w zależności od indywidualnej kondycji zdrowotnej jednostki, poziomu intensywności i rodzaju podejmowanej przez nią aktywności fizycznej, płci oraz wieku. W przypadku pacjentów borykających się z różnorodnymi schorzeniami zdrowotnymi jadłospis również ulega indywidualnym modyfikacjom niż w przypadku diety tradycyjnej u osób zdrowych. W poniższym artykule omówione zostały najważniejsze zasady odżywiania się osób zmagających się z chorobami wątroby.

Wpływ diety na kondycję i stan wątroby

Dieta ma niewątpliwy wpływ na stan zdrowia całego organizmu - w tym również wątroby. Czynnikami etiologicznymi, stymulującymi powstawanie i rozwój stanów chorobowych tego narządu są m.in.:

W okresie stabilizacji choroby pacjenta zmagającego się ze schorzeniami wątroby zalecana jest dieta o charakterze lekkostrawnym, z wysoką zawartością białka i ograniczoną podażą błonnika pokarmowego. Całkowita kaloryczność stosowanego sposobu żywienia nie powinna przekraczać liczby 2000 kalorii dziennie.

W momencie zaostrzenia się sytuacji chorobowej oraz w przypadku nasilenia jej objawów (m.in. na wypadek problemów z wydzielaniem żółci) - po konsultacji z dietetykiem i/lub lekarzem - należy ponadto zminimalizować spożycie tłuszczu. Eliminacji z diety mogą podlegać również te typy pokarmów, które wywołują u jednostki objawy niepożądane - nawet, jeśli na ogół znajdują się na liście produktów dozwolonych w diecie pacjentów ze schorzeniami wątrobowymi.

Podsumowując, dieta w żywieniu osób chorych z dolegliwościami wątrobowymi powinna:

Zasady prawidłowego odżywiania się w chorobach wątroby

W chorobach wątroby zaleca się spożywanie od 5 do 6 posiłków dziennie, w regularnych odstępach czasowych (co kilka godzin). Ostatni z posiłków - tj. kolację - najlepiej jednak jest zjeść nie później niż trzy godziny przed zaśnięciem. Bez względu na rodzaj i konsystencję posiłków spożywanych przez pacjentów z chorobami wątroby, każda z porcji powinna być konsumowana bez pośpiechu, powoli, a poszczególne jej kęsy dokładnie przeżuwane. Co istotne, szczegółowe zasady żywienia osób z chorobami wątroby nie zależą od konkretnego rodzaju czy typu schorzenia, a od ogólnego stopnia wydolności tego organu i współwystępujących wraz z chorobą zaburzeń metabolicznych.

W diecie osób z dolegliwościami wątrobowymi zabrania się spożywania potraw smażonych. Zalecane techniki kulinarne i formy obróbki termicznej żywności to przede wszystkim: gotowanie tradycyjne (w wodzie), gotowanie na parze, duszenie bez dodatku tłuszczu oraz pieczenie. Pacjenci powinni także redukować ilość spożywanych dań wysmażonych oraz tych grillowanych nad otwartym ogniem. Niedozwolone są również produkty wysokoprzetworzone - tzw. żywność wygodna i dania gotowe (np. zupy w opakowaniach i dania główne w słoikach do bezpośredniego odgrzania), produkty typu instant (m.in. sosy i zupy w proszku), pikantne przyprawy (w tym majonez, musztarda, sosy, ocet), żywność słodzona syropem glukozowo-fruktozowym lub fruktozą oraz fast food. Unikać należy również udział tłuszczów nasyconych w diecie (tj. tłuszczów pochodzenia zwierzęcego) - smalcu, słoniny, boczku i tłustych mięs, pasztetów oraz wędlin (w tym parówek, kiełbas, mielonek i konserw). Niezdrowe tłuszcze należy zastąpić ich zdrowszymi, roślinnymi odpowiednikami: olejami roślinnymi (np. olejem rzepakowym, oliwą z oliwek), masłem bądź słodką śmietanką. Produktami bezwzględnie zakazanymi w diecie osób borykających się ze schorzeniami wątroby są również alkohol, pieczywo żytnie, kasza gryczana i pęczak, pełnotłuste produkty mleczne i nabiałowe (w tym: mleko >2%, śmietana, sery dojrzewające, pleśniowe i twarogowe, serki kanapkowe i feta, jajka ugotowane na twardo oraz smażone), niektóre rodzaje mięs (baranina, kaczka, wieprzowina i gęś), ryby wędzone i w oleju, grzyby, niektóre warzywa i owoce (np. kapusta, brukselka, szczypiorek, cebula, warzywa strączkowe, rzodkiewka, papryka, gruszki, śliwki, czereśnie, agrest, ananas, owoce suszone, warzywa marynowane, smażone i z dodatkiem majonezu, np. w sałatkach), orzechy, mocna kawa, napoje gazowane i słodycze (zwłaszcza czekolada, cukierki, lody, torty, ciasta i ciastka francuskie).

Do produktów dozwolonych oraz dopuszczalnych w ograniczonych ilościach (oznaczone poniżej znakiem *) w diecie osób z chorobami wątroby należą: 

Źródła:
1. Beata Czernik, Bożena Hoinkes, Dieta w chorobach wątroby, 24 maj 2017, http://www.szpitalslaski.pl/index.php/2015-03-11-15-17-52/2015-03-11-15-09-32/368-dieta-w-chorobach-watroby
2. Tadeusz Tacikowski, Żywienie a choroby wątroby, Nowa Medycyna, 10/1999.
3. Zalecenia żywieniowe w marskości wątroby, 5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką
4. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Krakowie, www.5wszk.com.pl/zalecenia-zywieniowe
5. Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2014.