Dieta niskosodowa: Charakterystyka, zasady, przykładowy jadłospis

Dieta niskosodowa (z niską zawartością soli) to jedna z niefarmakologicznych metod leczenia nadciśnienia. Sól kuchenną dodaje się do większości potraw, a także do wielu produktów spożywczych. Służy ona nie tylko utrwalaniu żywności, ale także jej przyprawianiu. Niełatwo więc unikać jej na co dzień. Dieta niskosodowa służy jednak znacznemu ograniczeniu spożywania soli. Jakie są jej główne założenia. Jak wygląda przykładowy jadłospis?

Jaką rolę pełni sód w diecie?

Sód (sól) to główny kation przestrzeni zewnątrzkomórkowej organizmu. Zapewnia on prawidłową wolemię (ilość wody w ustroju) i adekwatną perfuzję narządów (przepływ płynów ustawowych). Jeśli podaż sodu zostanie ograniczona, uruchomią się mechanizmy kompensacyjne:

Poprzez wspólne działanie te dwa mediatory prowadzą do skurczu naczyń, zwiększenia pragnienia i ograniczenia wydalania wody oraz sodu w nerkach. Krótko mówiąc, organizm zacznie w ten sposób oszczędzać sód. 

Z kolei przy zwiększeniu podaży sodu, najpierw nastąpi wzrost pragnienia i przejściowe podniesienie ciśnienia tętniczego z zahamowaniem układu renina–angiotensyna–aldosteron (RAA). To przełoży się na zwiększoną diurezę (wydalanie moczu) i natriurezę (nadmierne wydalanie sodu) w nerkach. Według jednej z hipotez, jeżeli dochodzi do nadmiernego spożycia sodu przy jednoczesnym upośledzeniu nerkowym jego wydalania mamy do czynienia z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym.

Ile soli spożywamy na co dzień?

Eksperci zalecają, aby dzienne spożycie soli nie przekraczało 6 gramów dziennie. Tymczasem faktyczne spożycie soli to w przypadku większości osób nawet 15 - 30 g na dzień. Dlaczego jemy jej tak wiele? Przyczyną mogą być między innymi nasze nawyki żywieniowe. Dieta przeciętnego Polaka obfituje w produkty przetworzone, czyli sery, wędliny i przekąski. Jemy też dużo potraw mięsnych i zup, które wymagają doprawiania. Preferujemy słony smak nad smakiem naturalnym, dlatego często dosalamy jedzenie nawet wtedy, kiedy nie jest to konieczne. 

Główne źródła soli w diecie to:

Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak łatwo jest przekroczyć zalecane dzienne spożycie soli. Wystarczy przyjrzeć się jednak takim produktom spożywczym i posiłkom, jak:

Aby lepiej to zrozumieć, pamiętajmy, że jedna mała łyżeczka mieści około 5 g soli, a każdego dnia przyjmujemy nie tylko tą dodaną do potraw, ale także tą obecną już w artykułach przetworzonych. 

Sól a nadciśnienie

Przekraczanie dawki 15 g soli dziennie prowadzi do rozwoju nadciśnienia. Z kolei nadciśnienie może skutkować wieloma chorobami układu krążenia, w tym:

Dodatkowo, nadmiar soli w diecie jest przyczyną zatrzymywania wody w organizmie i obciążenia pracy nerek. Niekiedy sprzyja też chorobom żołądka. Osobom z nadciśnieniem lub innymi wymienionymi wcześniej problemami poleca się stosowanie diety niskosodowej. Na czym polega taki sposób odżywiania?

Dieta niskosodowa - podstawowe założenia

Dieta niskosodowa wiąże się ze zmniejszonym spożyciem soli. Oznacza to jednocześnie ograniczenie dodawania soli podczas gotowania oraz ograniczenie lub całkowitą rezygnację z niektórych produktów spożywczych, które już sól zawierają. 

W praktyce, podczas przygotowywania potraw, sól zamienia się na przyprawy ziołowe:

Z kolei produkty spożywcze, które należy ograniczyć lub wykluczyć z jadłospisu to między innymi:

Przykładowy jadłospis na diecie niskosodowej

Zaplanowanie diety niskosodowej nie jest łatwe. Po pierwsze dlatego, że sól często ukrywa się w produktach, których o to nie podejrzewamy, na przykład w pieczywie. Po drugie dlatego, że większość osób jest przyzwyczajona do wyrazistych słonych smaków. Co więc może znaleźć się w diecie niskosodowej? Jadłospis należy oprzeć o źródła:

Przykładowy jadłospis może prezentować się więc następująco:

Śniadanie: Bułka kanapkowa z masłem i jajecznica na parze.

Obiad: Ryż z duszonym filetem z kurczaka i zieloną sałatą.

Podwieczorek: Budyń na mleku.

Kolacja: Bułka z pieczywa mieszanego z twarożkiem i rzodkiewką. 

Na diecie niskosodowej nie wolno zapominać także o odpowiednim nawodnieniu. Najlepiej jest pić wodę, unikając słodzonych napojów. Do wody można dodawać sok z cytryny lub miętę. Pozwoli to łatwiej przyzwyczaić się do ziołowego przyprawiania potraw. 

Korzyści ze stosowania diety niskosodowej

Dieta niskosodowa wskazana jest nie tylko przy nadciśnieniu. Dowiedziono bowiem, że dieta wysokosodowa prowadzi między innymi do przerostu lewej komory serca, natomiast ograniczenie udziału soli w diecie pozwala cofnąć ten proces. Co więcej, jadłospis z ograniczoną ilością sodu:

Dodatkowo, dieta niskosodowa pozwala uniknąć takich skutków nadużywania soli, jak:

Dieta ta musi być jednak umiarkowana i długotrwała. W przeciwnym razie może przynieść więcej szkód niż pożytku. 

Negatywne skutki diety niskosodowej

Dieta niskosodowa polecana jest osobom walczącym z nadciśnieniem tętniczym, jednak badania wykazują, że taka metoda nie zawsze się sprawdza. Co gorsza, niekiedy obniżenie spożycia soli prowadzi wręcz przeciwnie - do podwyższenia ciśnienia tętniczego. W przypadku takich pacjentów, lepiej sprawdza się na przykład dieta wysoko potasowa. 

Innym zagrożeniem związanym z dietą niskosodową jest jej wpływ na aktywność reninową osocza. Wysoka aktywność reninowa osocza sprzyja natomiast wystąpieniu zawału serca. Kolejny negatywny skutek diety niskosodowej to wzrost insulinooporności. W jednym z badań stwierdzono, że u osób zdrowych sodowrażliwych zmniejszenie ilości sodu w diecie z 260 mmol/d. do 20 mmol/d. wywołało zwiększony wzrost stężenia insuliny w krwi po doustnym obciążeniu glukozą. Tymczasem u osób sodoopornych wzrost stężenia insuliny po obciążeniu glukozą był istotnie mniejszy. Wzrost stężenia insuliny (następujący na skutek insulinooporności) jest znaczący po 3 dniach stosowania takiej diety, ale przy długotrwałym jej praktykowaniu prowadzi do stopniowego wzrostu insulinowrażliwości. Kolejne badania dotyczące diety niskosodowej łączą jej stosowanie także ze wzrostem stężenia cholesterolu i frakcji LDL we krwi. 

Źródła:
1.https://web.archive.org/web/20180424033836id_/https://journals.viamedica.pl/arterial_hypertension/article/viewFile/12848/10628.pdf
2. http://www.szpitalslaski.pl/images/pliki/prosalute/zywienie_w_diecie_bezsolnej.pdf
3. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/133405/bednarski_et-al_wiedza_zywieniowa_i_praktyczne_stosowanie_sie_pacjentow_z_nadcisnieniem_tetniczym_2013.pdf?sequence=1&isAllowed=y
4. https://books.google.pl/books?id=Ico2DizE3IcC&pg=PA137&dq=dieta+niskosodowa+jad%C5%82ospis&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjwn4qlsYz3AhVpoosKHSCRBioQ6AF6BAgBEAI#v=onepage&q=dieta%20niskosodowa%20&f=false
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33314019/