Czy masło roślinne jest zdrowe?

Popularność produktów pochodzenia roślinnego wzrosła ze względu na korzyści płynące zarówno dla zdrowia, środowiska czy dobrostanu zwierząt. Na rynku jest dostępne wiele produktów tego typu zaczynając od alternatyw mleka, ser wegański czy właśnie masło roślinne. W tym artykule przyjrzymy się zawartości, zastosowaniu oraz przybliżymy się do odpowiedzi na pytanie czy masło roślinne jest zdrowe.

Tłuszcze roślinne i zwierzęce – porównanie i ogólne zalecenia żywieniowe

Aktualne zalecenia dietetyków oraz specjalistów z zakresu technologii żywienia wskazują jednoznacznie, że warto w codziennej diecie wyeliminować tłuszcze pochodzenia zwierzęcego. Jako, że ich głównym składnikiem są potencjalnie niebezpieczne dla zdrowia człowieka nasycone kwasy tłuszczowe, zaleca się zastąpienie ich jedno- i wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi z rodziny n-3 (omega-3) oraz n-6 (omega-6). Rekomendacja ta oznacza, że aby zadbać o dobre samopoczucie, wystarczy (np. podczas śniadania czy kolacji) zamiast tradycyjnej kostki masła (tj. produktu wytwarzanego z mleka krowiego lub śmietany, zawierającego nie mniej niż 80-90% tłuszczu mlecznego) wybrać jego roślinny odpowiednik.

Według ostatnio przeprowadzonych badań naukowych w składzie masła pochodzenia zwierzęcego dominują nasycone kwasy tłuszczowe. Jako że stanowią one 63-68% wszystkich obecnych w maśle kwasów tłuszczowych, ich spożycie jak powyżej wskazano, należy bezwzględnie ograniczyć. Tłuszcz mleczny jest ponadto źródłem tzw. złego cholesterolu, co jest szczególnie niebezpieczne dla osób z jego podwyższonym poziomem we krwi oraz osób z dolegliwościami czy chorobami kardiologicznymi. Proponowane rozwiązanie pozwoli więc obniżyć ryzyko powstawania, a także rozwoju chorób wieńcowych oraz sercowo-naczyniowych – w tym m.in. choroby niedokrwiennej serca.

Czym jest masło roślinne?

Masło roślinne to produkt spożywczy należący do grupy tłuszczów jadalnych. Według Słownika Języka Polskiego PWN zwane jest potocznie margaryną o niewielkiej zawartości tłuszczów utwardzonych.  Warto podkreślić, że autorzy publikacji podają jedną z najprostszych definicji tego terminu. Nieco szerzej i w bardziej szczegółowy sposób pojęcie wyjaśnione zostało w Encyklopedii PWN. Źródło podaje bowiem, że to nie jeden, a wiele gatunków margaryny, które charakteryzują się dużą ilością niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (ok. 20-40%), uzupełnionych przez małą zawartość tłuszczów utwardzonych (ok. 15-20%), wspomnianych we wcześniejszym, słownikowym objaśnieniu. Badania wskazują jednakże, że większość z dostępnych na rynku maseł roślinnych składzie zawiera około 83% tłuszczu – mogą to być chociażby lekko utwardzone oleje, np. kokosowy, słonecznikowy lub palmowy.

Skład i produkcja masła roślinnego

Masło roślinne (margaryna) pod względem chemicznym oraz mikrobiologicznym stanowi mieszankę emulsji wodno-olejowej oraz różnego rodzaju tłuszczy. Wytwarza się je poprzez katalityczne uwodornienie płynnych olejów roślinnych. Do produkcji wykorzystuje się wyłącznie oleje jadalne – m.in. rzepakowy, sojowy, palmowy czy arachidowy. Choć zawartość tłuszczu w maśle roślinnym wynosić może od 40% do 80%, w jego składzie nie znajdziemy ani grama cholesterolu. Jako produkt półsyntetyczny może zawierać natomiast tzw. tłuszcze trans – jednakże w znacznie mniejszej ilości (mniej niż 1%) niż te zawarte w maśle pochodzenia zwierzęcego (ok. 3%). W zależności od receptury produktu do masła roślinnego dodaje się także 2% soli, która w połączeniu z konserwantami (np. sorbinianami potasu czy solami i estrami kwasu sorbinowego) chroni żywność przed rozwojem pleśni, drożdży i innych mikroorganizmów, które po spożyciu mogą być niebezpieczne dla zdrowia człowieka.

Rodzaje masła roślinnego i jego zastosowanie

Rynek produktów spożywczych w kategorii tłuszczów jadalnych proponuje dwa rodzaje masła roślinnego. W zależności od składu – a zwłaszcza rodzaju użytego tłuszczu oraz udziału produkcyjnego fazy wodnej w stosunku do fazy tłuszczowej – wybranej margaryny ma ona miękką lub twardą konsystencję. Margaryny miękkie zawierają od 20% do 60% tłuszczu oraz dodatek oleju roślinnego, który znacznie poprawia ich smarowność oraz zmniejsza twardość produktu. Dzięki tym właściwościom pełnią one zazwyczaj rolę smarowidła, tj. tłuszczu do smarowania pieczywa. Ich codzienne stosowanie jest wygodne, co ułatwia fakt, iż są one dostępne w ok. 200-400 g pojemnikach, wykonanych z tworzywa sztucznego. Drugi z wymienionych rodzajów masła roślinnego to margaryny twarde – produkowane w kostkach, używane jako tłuszcz do wyrobów kulinarnych, wykorzystywany podczas smażenia czy pieczenia. Co ważne, w przeciwieństwie do swych miękkich odpowiedników, twardnieją one w warunkach chłodniczych. Ponadto smarowidła roślinne wzbogacane są często o witaminy – najczęściej witaminy D3 i A, ale także w witaminę E oraz witaminy z grupy B. Niektórzy z producentów uzupełniają ich skład także o inne wartościowe dla organizmu substancje – m.in. olej z nasion wiesiołka, ekstrakt z zielonej herbaty czy stanole roślinne, co stanowi interesującą grupę produktów dla osób borykających się z podwyższonym poziomem cholesterolu we krwi.

Inne zdrowe masła roślinne

Oprócz tłuszczy olejowo-roślinnych, takich jak margaryna czy inne produkty do smarowania, zdrowym zamiennikiem tradycyjnego masła pochodzenia zwierzęcego są masła roślinne otrzymywane poprzez przetworzenie innych produktów – orzechów, migdałów, awokado, a nawet fasoli. Ciekawą alternatywą dla tłuszczu mlecznego w naszej diecie stanowić będą m.in.:

Każde z wymienionych smarowideł wzbogacone może zostać o ulubione dodatki i przyprawy, a ich samodzielne przyrządzenie w warunkach domowych nie stanowi żadnego problemu nawet dla osób początkujących, rozpoczynających przygodę kulinarną. Przedstawione masła roślinne – mimo że są źródłem wielu wartościowych witamin oraz substancji odżywczych – stanowią nowoczesną alternatywną propozycję, która niekoniecznie sprawdzi się u osób o tradycyjnych, klasycznych upodobaniach kulinarnych. Bez względu jednak na indywidualne preferencje, każdy z proponowanych produktów ma znaczący wpływ na nasze samopoczucie.

Czy masło roślinne jest zdrowe? Podsumowanie.

Masła roślinne oraz te pochodzenia zwierzęcego, a także inne smarowidła przeznaczone do przygotowywania kanapek, smażenia czy pieczenia to istotna kategoria produktów żywieniowych w życiu każdego człowieka. Ważne, by wybrany przez nas tłuszcz był wysokiej jakości i zawierał jak najwięcej substancji odżywczych. Decydując się na zakup danego produktu należy zwrócić uwagę na zawarte w nim składniki, dodatki (m.in. barwniki, środki konserwujące, przeciwutleniacze, emulgatory, środki zagęszczające oraz regulatory kwasowości) oraz ilość i jakość zastosowanych tłuszczy. Masło roślinne, mimo swych korzystnych dla zdrowia właściwości, jak każdy inny produkt użyty w nadmiernej ilości, może okazać się szkodliwy. W przeciwnym razie zaś stanowić może uzupełnienie codziennej diety w wartościowe witaminy, zmniejszy ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, ponadto będzie atrakcyjnym dodatkiem do potraw i pieczywa dla osób  borykających się z podwyższonym poziomem cholesterolu.

Źródła:

https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/maslo-roslinne;3938360.html

https://sjp.pwn.pl/slowniki/mas%C5%82o%20ro%C5%9Blinne.html

https://agris.fao.org/agris-search/search.do?recordID=US201302938276

https://ncez.pl/abc-zywienia-/zasady-zdrowego-zywienia/maslo-czy-margaryna--czym-smarowac---pieczywo-

http://ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2015/nr%204/Bromatologia%204_2015%20s%20630-639%20art%2005.pdf