Kontrola wagi

Oparte na dowodach

Jak odchudzić dziecko?

Heroes Diet

23 września 2021

11 min. czytania
943 wyświetleń

Otyłości czy nadwadze u dzieci - podobnie jak w przypadku występowania choroby u osób dorosłych - można zapobiegać. Najlepsze rezultaty osiągnąć można poprzez stosowanie odpowiedniej diety i podejmowanie aktywności fizycznej. W poniższym artykule wyjaśniamy, jak odchudzić dziecko - w zależności od jego wieku, predyspozycji rozwojowych i możliwości ingerencji w prowadzony przez nie tryb życia. Wyjaśniamy również, jakie czynniki ryzyka decydować mogą o wystąpieniu choroby w poszczególnych etapach rozwoju dziecka oraz jak skutecznie minimalizować ich wpływ na życie najmłodszych pacjentów, zagrożonych późniejszą otyłością w starszym wieku lub w momencie osiągnięcia przez nie dorosłości.

Spis Treści:

Czynniki ryzyka otyłości u dzieci a ich wiek rozwojowy

Jak odchudzić dziecko? Profilaktyka otyłości u dzieci

Czynniki ryzyka otyłości u dzieci a ich wiek rozwojowy

Okres prenatalny i okołoporodowy.

We wczesnym etapie życia dziecka, tj. jeszcze w okresie prenatalnym jego życia, ryzyko wystąpienia jego późniejszej otyłości potęgować mogą:

duża masa urodzeniowa bądź nadwaga i/lub otyłość kobiety przed zajściem w ciążę,

mała masa urodzeniowa dziecka w stosunku do wieku ciążowego,

znaczny ciążowy przyrost masy ciała przyszłej matki,

podwyższona glikemia lub zdiagnozowana cukrzyca ciążowa,

palenie papierosów przez matkę dziecka w trakcie ciąży,

W okresie okołoporodowym ryzyko wystąpienia otyłości u dziecka mogą z kolei zwiększać takie czynniki jak:

duża masa urodzeniowa - powyżej 4000 g,

leczenie antybiotykami w drugim lub trzecim trymestrze ciąży,

ukończenie ciąży nie w sposób naturalny, ale poprzez poród przez cesarskie cięcie.

Okres niemowlęcy i wczesne dzieciństwo.

W kolejnym okresie, tj. na etapie niemowlęctwa dziecka, do głównych czynników ryzyka wystąpienia otyłości zalicza się:

szybki przyrost masy ciała (powyżej 9 kg) w pierwszych dwóch latach po narodzinach,

nienaturalny, sztuczny sposób żywienia niemowlęcia, rozumiany jako niekarmienie piersią od momentu urodzenia lub karmienie trwające krócej niż 4-6 miesięcy,

zbyt krótki czas snu dziecka - poniżej 12 godzin w ciągu doby,

leczenie antybiotykami o szerokim spektrum działania w pierwszych dwóch latach życia,

znaczny przyrost wskaźnika BMI u dziecka przed 5. r. ż..

Dzieci i młodzież w wieku szkolnym.

W poszczególnych okresach rozwoju człowieka - zwłaszcza życia dzieci starszych i młodzieży - występuje znacznie więcej czynników ryzyka otyłości. Należą do nich:

otyłość obojga lub jednego z rodziców,

otyłość dziecka w wieku przedszkolnym,

jedynactwo lub mała liczba rodzeństwa przy jednocześnie osiąganym wyższym poziomie dochodów na osobę w rodzinie,

krótki sen.

Przyczyną otyłości są również liczne zachowania dietozależne i nawyki żywieniowe:

niejedzenie śniadań,

rzadkie spożywanie rodzinnych posiłków,

dieta wysokokaloryczna, bogata w tłuszcze trans i produkty wysokoprzetworzone,

spożywanie dużej ilości słodzonych napojów gazowanych i innego typu żywności obfitującej w cukry proste,

niski poziom aktywności fizycznej i siedzący tryb życia - w tym również spędzanie dużej ilości czasu wolnego przed ekranem komputera, smartfonu lub telewizora.

Jak odchudzić dziecko? Profilaktyka otyłości u dzieci

Jako że nadwaga i otyłość w wieku dziecięcym jest głównym czynnikiem ryzyka tych schorzeń w wieku dorosłym, należy zwrócić szczególną uwagę na edukację i profilaktykę tych chorób. Podejmowanie się działań o charakterze prewencyjnym i/lub leczniczych powinno bazować na tzw. interwencji behawioralnej rodziców, opiekunów prawnych i najbliższych członków rodziny (np. dziadków) dziecka w zakresie modyfikacji i zmian jego dotychczasowego stylu życia, a w szczególności diety i aktywności fizycznej, mających na celu osiągnięcie trwałego zmniejszenia nadmiernej masy ciała u dziecka.

Działania profilaktyczne, mające stanowić odpowiedź na pytanie - jak skutecznie odchudzić dziecko i zapobiec rozwojowi otyłości - powinny zatem obejmować - w zależności od okresu rozwoju dziecka:

1. w okresie prenatalnym i niemowlęcym:

powstrzymanie się i rezygnacja z palenia papierosów przez przyszłe matki,

dbałość o racjonalne odżywianie i właściwy przyrost masy ciała kobiety w ciąży,

karmienie piersią,

poród naturalny - jeśli nie ma ku niemu przeciwwskazań medycznych.

2. wreszcie - na etapie wieku szkolnego:

zmianę sposobu przemieszczenia się dziecka (np. z domu do szkoły i z powrotem) - z pasywnych (samochód, autobus, tramwaj) na formy aktywne (np. spacer, jazda rowerem); o ile jest to możliwe i przede wszystkim bezpieczne dla dziecka (np. ze względu na odległość czy lokalizację);

zwiększenie częstotliwości aktywnej rekreacji i aktywności fizycznej dziecka - np. place zabaw, parki, boiska, baseny;

dbałość o aktywność dziecka na zajęciach wychowania fizycznego w szkole,

zachęcanie do systematycznego (najlepiej codziennego) podejmowania wysiłku fizycznego,

odpowiedni sposób komponowania, planowania diety i przygotowywania posiłków. Pomocny może okzać się catering dietetyczny tj. Heroes Diet,

dbałość o różnorodność produktów żywnościowych i ich zbilansowany charakter - zgodnie z rekomendowaną przez dietetyków piramidą żywienia,

spożywanie pięciu posiłków dziennie - w tym pierwszego i drugiego śniadania - o stałych porach, w odstępie co 2-3 godziny (ostatni posiłek w ciągu dnia powinien zostać zjedzony na co najmniej 2 godziny przed snem).

ograniczenie lubianych przez dzieci słodkich i słonych przekąsek (czekolada, batoniki, chipsy, żelki, słone paluszki, cukierki itd.),

ograniczenie lub całkowite wyeliminowanie z diety słodzonych napojów gazowanych - ( np. typu cola ) zastąpienie ich zdrowymi owocowymi sokami bez dodatku substancji słodzących (w tym cukru),

wyłączenie lub co najmniej ograniczenie w diecie produktów typu fast food, żywności wysoko przetworzonej i wygodnej.

Warte uwagi są również inne, stosowane przez rodziców codzienne praktyki - drobne, aczkolwiek skuteczne zmiany wychowawcze, mające uchronić dziecko przed nadwagą i otyłością. Aby odchudzić dziecko, należy:

nie nagradzać dziecka smakołykami (zwłaszcza słodkimi) - także w sytuacji zjedzenia przez dziecko wcześniej niechętnie spożywanej zdrowej potrawy - np. obiadu czy śniadania (zarówno w szkole, jak i w domu),

nie wykorzystywać jedzenia (np. słodyczy) jako formy pocieszenia czy wsparcia dziecka w momentach dla niego trudnych, stresujących itd.,

nie zmuszać dziecka do zdrowej żywności - brak odpowiedniej motywacji czy zachęty, przy jednoczesnym zachowaniu przymusu przyniesie skutek odwrotny do zamierzonego,

nie należy zmuszać dziecka do zjedzenia całego posiłku znajdującego się na talerzu (140),

ograniczać dziecku dostępność do niezdrowej żywności - zamiast jawnie ją eksponować i zakazywać spożycia,

w sposób atrakcyjny dla dziecka zachęcać je do spożywania wartościowych produktów (np. poprzez zabawę w wycinanie fantazyjnych kształtów z miąższu owoców lub warzyw),

pozwalać dziecku odkrywać nowe smaki, zatroszczyć się o różnorodność podawanych dziecku posiłków,

dbać o właściwy poziom nawodnienia organizmu dziecka i umożliwić mu zaspokojenie pragnienia wodą, a nie słodkimi napojami gazowanymi,

mając na uwadze fakt, że gust smakowy dziecka również ulega zmianom, w dłuższej perspektywie czasowej zachęcać je (nie zmuszać!) do próbowania produktów, które dawniej mu nie smakowały,

jadać wspólnie z dzieckiem i kształtować odpowiednie zachowania związane z jedzeniem - np. niespożywanie posiłków przed ekranem TV (co dodatkowo chroni dziecko przed szkodliwym wpływem reklam na niezdrowe wybory żywieniowe) czy wspólne wyjścia na spacer po obiedzie,

zapewnić dziecku optymalną ilość snu - nawet do 11 godzin u dziecka w wieku przedszkolnym.

Źródła:
1. Z. Kułaga, A. Grajda, Profilaktyka otyłości od poczęcia, Standardy Medyczne: Pediatria, 2015, t. 12, s. 341-359.
2. Mazur A, Klimek K, Małecka-Tendera E. Czynniki ryzyka występowania otyłości u dzieci szkolnych w województwie podkarpackim. Endocrinology, Obesity and Metabolic Disorders 2011;7:157-166.
3. Gaskins RB, LaGasse LL, Liu J i wsp. Small for gestational age and higher birth weight predict childhood obesity in preterm infants. Am J Perinatol 2010;27:721-730.
4. Jędrychowski W, Maugeri U, Kaim I i wsp. Impact of excessive gestational weight gain in non-smoking mothers on body fatness in infancy and early childhood. Prospective prebirth cohort study in Cracow. J Physiol Pharmacol 2011;62:55-64.
5. Kleiser C, Schaffrath Rosario A, Mensink GB i wsp. Potential determinants of obesity among children and adolescents in Germany: results from the cross-sectional KiGGS Study. BMC Public Health 2009;9:46.
6. Wang L, Alamian A, Southerland J i wsp. Cesarean section and the risk of overweight in grade 6 children. Eur J Pediatr 2013;172:1341-1347.
7. Mueller NT, Whyatt R, Hoepner L i wsp. Prenatal exposure to antibiotics, cesarean section and risk of childhood obesity. Int J Obes (Lond) 2015;39:665-670.
8. Baird J, Fisher D, Lucas P i wsp. Being big or growing fast: systematic review of size and growth in infancy and later obesity. BMJ 2005;331:929.
9. Taveras EM, Rifas-Shiman SL, Oken E i wsp. Short sleep duration in infancy and risk of childhood overweight. Arch Pediatr Adolesc Med 2008;162:305-311.
10. Januszek-Trzciąkowska A, Małecka-Tendera E, Klimek K i wsp. Obesity risk factors in a representative group of Polish prepubertal children. Arch Med Sci 2014;10:880-885.
11. Reilly JJ, Armstrong J, Dorosty AR i wsp. Early life risk factors for obesity in childhood: cohort study. BMJ 2005;330:1357.
12. Cunningham SA, Kramer MR, Narayan KM. Incidence of childhood obesity in the United States. N Engl J Med 2014;370:403-411.
13. Gurzkowska B, Kułaga Z, Litwin M i wsp. The relationship between selected socioeconomic factors and basic anthropometric parameters of school-aged children and adolescents in Poland. Eur J Pediatr 2014;173:45-52.
14. Suliga E. Żywieniowe czynniki ryzyka otyłości dzieci i młodzieży. e-Wydawnictwo
NCBKF. 2014:5-10.
15. Tabak I, Jodkowska M, Oblacińska A i wsp. Czy spożywanie wspólnych posiłków z rodziną może chronić nastolatki przed otyłością? Med Wieku Rozwoj 2012;16:313-321.
16. Li Y, Zhai F, Yang X i wsp. Determinants of childhood overweight and obesity
in China. Br J Nutr 2007;97:210-215.
17. Szajewska H, Socha P, Horvath A i wsp. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne Pediatria 2014;11;321-338.
18. Faith MS, Scanlon KS, Birch LL i wsp. Parent-child feeding strategies and their relationships to child eating and weight status. Obes Res 2004;12:1711-1722.