Suplement diety - co to jest i czym się różni od leku?

Współczesny rynek farmaceutyczny charakteryzuje się bardzo dużą różnorodnością, a ilość substancji wykorzystywanych do ich produkcji stale wzrasta. Powszechna dostępność suplementów diety, a także niektórych leków, powoduje iż na stałe wpisały się one do świadomości rzeszy konsumentów. Według danych statystycznych aż 72% Polaków deklaruje ich przyjmowanie – połowa z nich robi to systematycznie. Jako że coraz trudniej jest nam zweryfikować jakość i rodzaj preparatów farmaceutycznych dostępnych powszechnie w aptekach oraz drogeriach, wyjaśniamy różnice istniejące pomiędzy lekami a suplementami diety. Podpowiadamy także, jak bezpiecznie je zażywać i w jakich uzasadnionych przypadkach należy je przyjmować.

Czym są suplementy diety?

Definicję terminu „suplement diety” odnaleźć można w Ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia z 25 sierpnia 2006 roku. Według polskiego ustawodawstwa suplementami diety nazywamy produkty spożywcze przeznaczone do uzupełniania typowej, normalnej diety w substancje o działaniu odżywczym lub fizjologicznym. Środki te są na ogół skoncentrowanym źródłem witamin i składników mineralnych, a ich zadaniem jest wzmocnienie organizmu i działanie profilaktyczne – np. w sytuacji niedoboru określonych mikro- lub makroelementów.

Jaką formę przyjmują popularne suplementy diety?

Zgodnie z obowiązującym ustawodawstwem farmaceutycznym suplementy diety wprowadzone do obrotu na rynek konsumencki muszą mieć określoną postać fizyczną. Tego typu preparaty występować mogą jedynie w formie umożliwiającej jej odpowiednie dawkowanie. Jako że suplementy diety są przeznaczone do spożywania wyłącznie w małych, ściśle określonych ilościach jednostkowych, produkowane są najczęściej w postaci tabletek, kapsułek, drażetek, saszetek z proszkiem, ampułek z płynem lub buteleczek ze specjalnym aplika torem lub kroplomierzem.

Jakie są rodzaje suplementów diety?

Suplementy diety podzielić można ze względu na ich skład oraz przeznaczenie. Ponadto ze względu na ilość składników aktywnych w składzie suplementy diety można wyodrębnić preparaty pojedyncze lub złożone.

Pierwsza z wymienionych klasyfikacji obejmuje suplementy zawierające:

Według drugiego z podziałów wyróżnić można suplementy diety:

Czym różni się suplement diety od leku?

Suplement diety to produkt spożywczy, podlegający prawu żywnościowemu.  Z kolei lek to –  rozumieniu przepisów prawa farmaceutycznego – produkt leczniczy, tj. posiadający właściwości lecznicze. Suplementy diety uzupełniają niedobory składników odżywczych i mineralnych, wzmacniają organizm i oddziałują profilaktycznie, chroniąc organizm przed chorobami. Jest to jednak efekt pośredni – w sposób bezpośredni na organizm działają jedynie leki.

Istotną różnicą pomiędzy lekiem (także tym dostępnym bez recepty) a suplementem diety, jest to iż drugi z wymienionych – jako środek spożywczy, nie leczniczy – wprowadzany jest do ogólnej sprzedaży bez konieczności jego weryfikacji pod kątem bezpieczeństwa stosowania. Produkt może być bowiem dostępny w sprzedaży niemalże od razu – zaraz po złożeniu odpowiedniego zawiadomienia do Głównego Inspektoratu Sanitarnego.

Jak dokonać wyboru pomiędzy lekiem a suplementem diety?

Decyzja o zastosowaniu suplementów diety powinna być podejmowana w sposób świadomy i odpowiedzialny. Przed sięgnięciem po tego typu preparaty, warto skonsultować problem ze specjalistą. Wskazówek w doborze suplementu udzielą zarówno farmaceuci, jak i lekarze – czasem również wyspecjalizowani dietetycy. Jako że podstawę doboru właściwych suplementów stanowi m.in. analiza stanu zdrowia, farmakoterapii oraz sposobu żywienia i stopnia zbilansowania diety pacjenta, każdy rodzaj suplementacji warto poprzedzić wywiadem medycznym, konsultacją, a nawet badaniami diagnostycznymi.

Kategorycznie natomiast nie powinno się przyjmować suplementów diety pod wypływem reklamy, a nawet rekomendacji i poleceń znajomych czy osób najbliższych. Przyjmowanie suplementów diety – podobnie jak spożywanie leków – powinno mieć charakter silnie zindywidualizowany, racjonalny.

Jak określić bezpieczeństwo stosowania suplementu diety?

Istotną różnicą pomiędzy lekiem (także tym dostępnym bez recepty) a suplementem diety, jest to iż drugi z wymienionych – jako środek spożywczy, nie leczniczy – wprowadzany jest do ogólnej sprzedaży bez konieczności jego weryfikacji pod kątem bezpieczeństwa stosowania. Produkt może być bowiem dostępny w sprzedaży niemalże od razu – zaraz po złożeniu odpowiedniego zawiadomienia do Głównego Inspektoratu Sanitarnego.

Jeśli decyzję o suplementacji podejmujemy samodzielnie, bez konsultacji lekarskiej bądź farmaceutycznej, warto sprawdzić, czy dany preparat jest bezpieczny w stosowaniu. Status oraz bezpieczeństwo przyjmowania określonego suplementu diety zweryfikować można m.in. w rejestrze suplementów zgłoszonych do Departamentu Bezpieczeństwa Żywności i Żywienia w strukturze Głównego Inspektoratu Sanitarnego. Konieczne jest również dokładne zapoznanie się z załączonymi przez producenta suplementu informacjami – zarówno tymi zamieszczonymi na zewnętrznej stronie opakowania, jak i umieszczonymi na ulotce informacyjnej.

W trosce o własne bezpieczeństwo należy ponadto rozpatrzyć ryzyko przedawkowania składników odżywczych zawartych w składzie suplementu, przyjęcia wraz z nim substancji szkodliwej dla zdrowia organizmu lub wystąpienia interakcji pomiędzy poszczególnym środkiem a innym farmaceutykiem. Przyjmowanie nadmiernej ilości witamin czy składników odżywczych może być ponadto – nie tyle rezultatem nieprzemyślanego czy nieuzasadnionego przyjmowania zbyt dużej ilości suplementu przez pacjenta – co efektem niewłaściwych praktyk producentów, którzy zawierają w swoich produktach znacznie większe dawki substancji aktywnych niż dawki zalecane, a nawet lecznicze. Należy także pamiętać, iż suplementacja powinna być wdrożona jedynie jako uzupełnienie codziennej diety (jej niedoborów), a nie jako jej substytut czy zamiennik.

W jakich sytuacjach przyjmowanie suplementów diety jest uzasadnione?

Suplementy diety są źródłem witamin i/lub składników mineralnych oraz innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub fizjologiczny. Mogą być więc one stosowane w sytuacji zwiększone zapotrzebowania na określone substancje czy pierwiastki – np. w przypadku ich niedoborów lub ograniczonej ich przyswajalności u osób starszych lub przewlekle chorych, które często posiadają niedobory składników pokarmowych. Przyjmuje się także, iż suplementacja jest uzasadniona w diecie:

Źródła:

1. Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia z 25 sierpnia 2006 r. (Dz.U. 2006 nr 171 poz. 1225 z późn. zm.).
2. Raport NIK, 2017: https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-dopuszczaniu-do-obrotu-suplementow-diety.html
3. Suplementy diety – panaceum na wszystkie dolegliwości? Wykład dr hab. Małgorzaty Grembeckiej, Gazeta AMG, 1/2019.
4. Krzysztof Adam Stępień, Jakub Niewiarowski, Anna Harasimiuk, Powszechność suplementów diety a zagrożenia związane z ich stosowaniem, Biul. Wydz. Farm. WUM, 2019, 9, 51-59.