Czego nie jeść w ciąży?

Kobiety ciężarne powinny w swojej codziennej diecie kierować się szczególnymi zasadami odżywiania. Jak udowadniają naukowcy, spożycie niektórych produktów żywieniowych może być szkodliwe zarówno dla matki, jak i dziecka w okresie życia płodowego oraz w okresie jego rozwoju po porodzie - ich konsumpcję należy więc w czasie ciąży ograniczyć, inne - w trosce o prawidłowy przebieg ciąży - trzeba całkowicie z diety wyeliminować. Poniżej przedstawiamy najważniejsze zalecenia żywieniowe dotyczące odpowiedzi na pytanie, czego nie jeść w czasie ciąży i jakich produktów spożywczych należy unikać, oczekując narodzin dziecka.

Produkty wysokowęglowodanowe w diecie ciężarnych

Kobietom ciężarnym, zwłaszcza tym z cukrzycą ciążową, zaleca się radykalne ograniczenie spożycia słodzików i słodyczy, będących źródłem tzw. “pustych kalorii”. Dane literaturowe jednoznacznie wskazują, iż 60% badanych kobiet w ciąży nie stosuje się do zaleceń dietetycznych w tym zakresie i spożywa słodycze raz dziennie (43%) lub kilka razy dziennie (17%). Jako że blisko 40% ciężarnych spożywa nadmierną ilość cukrów, naukowcy potwierdzają wysoką zależność między ilością spożywanych przekąsek w ciągu dnia a częstotliwością spożycia słodyczy. Ich zdaniem preferencja smaku słodkiego w diecie ciężarnych skutkować może nadmierną podażą cukrów prostych i prowadzić tym samym do nadmiernego przyrostu masy ciała w ciąży. W związku z powyższym istotne jest to, by z jadłospisu ciężarnych skutecznie wyeliminować węglowodany proste - takie, jak cukier, przetwory owocowe, konfitury i dżemy, a nawet miód. Według rekomendacji żywieniowych dietetyków znacznemu ograniczeniu spożycia podczas trwania ciąży powinny ulec również produkty z oczyszczonego ziarna. Oczekujące dziecka kobiety powinny więc rzadziej sięgać po pieczywo kukurydziane oraz to wyprodukowane z mąki pszennej (w tym rogale, drożdżówki, słodkie bułki, chałki, kajzerki i jasny chleb pszenny), pieczywo chrupkie i razowe, kasze mannę oraz kukurdzynianą, płatki pszenne i ryżowe, biały ryż, makaron z mąki pszennej. Unikać muszą one również spożywania pieczywa zawierającego miód, słód jęczmienny, karmel (obecny zwłaszcza w ciemnym pieczywie) oraz ciast kruchych, francuskich i ucieranych. Wymienione rodzaje produktów zbożowych posiadają bowiem wysoki wskaźnik indeksu glikemicznego (IG), który określa szybkość wzrastania poziomu cukru we krwi po spożyciu danego produktu węglowodanowego - co ma szczególne znaczenie w żywieniu kobiet ciężarnych, zwłaszcza tych, których stan zdrowia wiąże się z ryzykiem wystąpienia tzw. cukrzycy ciążowej.

Spożycie mleka i produktów mlecznych przez kobiety w ciąży

Choć mleko i produkty mleczne nie są zabronione w diecie kobiet ciężarnych, nie powinny być one składnikiem pierwszego posiłku w ciągu dnia. Spożywane w godzinach porannych mleko i jego przetwory (zwłaszcza słodkie), jako element pierwszego śniadania, niezależnie od procentowej zawartości tłuszczu w składzie, w sposób niezwykle gwałtowny podnoszą poziom cukru we krwi. Aby uniknąć szkodliwego dla zdrowia matki i dziecka podwyższonego stężenia glukozy, kobiety w ciąży powinny wybierać produkty mleczne bez zawartości tzw. laktozy, czyli obecnego w mleku, zwłaszcza krowim, dwucukru. Bezpieczniejsze dla kobiet w ciąży są dostępne w sklepach produkty niskolaktozowe, szczególnie sfermentowane - m.in. jogurt naturalny, kefir czy maślanka naturalna. Produkowane bez laktozy lub z jej niską zawartością są również mleko zsiadłe oraz w proszku, śmietana, twaróg, mleko kozie, masło klarowane i sery typu parmezan, pecorino romano, dziugas i inne twarde, długodojrzewające sery krowie. W diecie bezlaktozowej popularne są również roślinne zamienniki - mleka roślinne, np. sojowe, owsiane, ryżowe bądź migdałowe. Będąc w ciąży należy także rzadziej spożywać sery żółte, topione i tłuste twarogi, a także miękkie sery z surowego mleka (ricotta i feta) oraz sery pleśniowe - brie czy camembert.

Warzywa i owoce niewskazane dla kobiet w ciąży

Ze względu na dużą ilość węglowodanów w składzie oraz wysoki poziom indeksu glikemicznego w diecie ciężarnych niewskazane jest spożywanie nadmiernej ilości ziemniaków smażonych, pieczonych oraz puree, rozdrobnionej gotowanej marchewki, zasmażanych buraczków czerwonych, kukurydzy i groszku konserwowego. Podaż cukrów związana z ich konsumpcją przez kobiety w ciąży może doprowadzić bowiem do znacznego i długotrwałego wzrostu glikemii. Na wzrost poziomu cukru we krwi i rozwój cukrzycy ciążowej wpłynąć może również nadmierne spożycie wysokowęglowodanowych owoców, zwłaszcza tych bardzo dojrzałych. Najbogatsze we fruktozę są bowiem winogrona, śliwki, banany, owoce suszone (w tym rodzynki) i soki owocowe - również te bez zawartości cukru. Niewskazane w diecie ciężarnych są ponadto nektary, napoje owocowe i warzywne, owoce podawane ze słodkimi dodatkami (np. bitą śmietaną), przetwory warzywne (np. ketchup) oraz chipsy ziemniaczane, frytki i inne posiłki typu fast food (ze względu na wysoką zawartości tłuszczu i soli w składzie).

Mięso, ryby, drób i wędliny w żywieniu kobiet w ciąży

W diecie ciężarnych unikać należy tłustych oraz wysoko przetworzonych produktów mięsnych i wędlin - nie zaleca się spożycia m.in. salcesonu, kaszanki, mielonek i boczku, a także konserw mięsnych i rybnych, pasztetów, kabanosów oraz galaret mięsnych. Niewskazane jest także jedzenie mięs o dużej zawartości tłuszczu, smażonych w panierce. Ograniczeniu powinna ulec konsumpcja mięsa wieprzowego (głównie schabu i szynki), a całkowitemu wykluczeniu z diety powinny podlegać produkty takie jak: tłusta wieprzowina, gęś, kaczka, gotowe mięsa mielone i podroby. Niewskazane są również surowe owoce morza i ryby morskie (m.in.: merlin, rekin, jesiotr, miecznik, panga, tilapia, halibut atlantycki), surowe i niedogotowane mięso i jaja, wątróbka, parówki,  Ze względu na zawartość szkodliwych dla zdrowia substancji i drobnoustrojów w rybach - szczególnie wędzonych, kobiety w ciąży powinny ponadto ograniczyć w diecie konsumpcję łososia, który zawierać może bakterie Listeria monocytogene, zwiększające ryzyko wystąpienia zakażenia bakteryjnego tzw. listeriozy, śledzi z basenu Morza Bałtyckiego (ze względu na duże stężenie związków toksycznych) oraz tuńczyka, w którym z kolei obecna może być rtęć zakłócająca prawidłowe funkcjonowanie mózgu i układu nerwowego.

Przyprawy i zioła w diecie ciężarnych

W czasie ciąży ograniczyć należy również spożywanie przypraw i ziół, które powodują skurcze i przekrwienie macicy, co w konsekwencji przyczynia się do wystąpienia poronienia. Utrzymaniu ciąży - zwłaszcza w pierwszych jej tygodniach - zagrażają: aloes, szałwia, żeń-szeń, tymianek, rozmaryn, cząber, kozieradka, koper włoski, piołun, olejek anyżowy, cynamon, kurkuma, curry oraz kolendra.

Napoje niewskazane w ciąży

W czasie ciąży nie należy spożywać mocnych naparów i napojów z dużą zawartością cukru. Oczekując na narodziny dziecka, warto ograniczyć picie czarnej kawy do maksymalnie jednej filiżanki dziennie. Niezalecana w diecie kobiet ciężarnych jest również kawa zbożowa, ponieważ zawiera słód jęczmienny i podnosi poziom cukru. Do produktów zabronionych w jadłospisie przyszłych matek należą także alkohol (każda jego spożyta ilość wiąże się z ryzykiem wystąpienia zaburzeń rozwojowych u dziecka), napoje energetyzujące zawierające kofeinę i taurynę, napoje słodzone i gazowane, nektary owocowe, syropy i - wspomniane wcześniej - gotowe soki owocowe oraz warzywne.

Czego nie jeść w czasie ciąży? Podsumowanie

Jak wynika z powyższych rozważań oraz przytoczonych badań naukowych, zdarza się, że kobiety w ciąży popełniają określone błędy żywieniowe. W związku z troską o zdrowie przyszłych matek i ich nowonarodzonych dzieci wskazana jest nieustanna promocja wiedzy na temat racjonalnego żywienia w przebiegu ciąży. 

Źródła:
1. J. Krzysztoszek, K. Kus, M. Banaszak, Analiza nawyków oraz preferencji żywieniowych kobiet w ciąży, Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 4 (45) 2015.
2. A. Szczepańska, Zasady żywienia kobiet w okresie ciąży, Kwartalnik Pacjenta.
3. A.Wendołowicz, E. Stefańska, L. Ostrowska, Żywienie kobiet w okresie ciąży, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr 3, 341–345.
4. A. Bazylko, Substancje roślinne, wskazania i przeciwwskazania do stosowania w czasie ciąży i przygotowania do porodu, Farmacja Polska 2010, 66(7).
5. A. Łuczak, M. Nowak, E. Szałek, Bezpieczeństwo leków roślinnych w ciąży, Farmacja Współczesna 2017, nr 10.