Soja - Fakty żywieniowe i wpływ na zdrowie

To, skąd pochodzi soja i kto po raz pierwszy zapoczątkował jej uprawę stanowi zagadkę do dziś. Wielu botaników jednak twierdzi, że soję "udomowiono" w środkowych Chinach już 9 tysięcy lat temu.

Soja była uprawiana przez wieki w Chinach, Japonii i Korei od tysięcy lat. Służyła jako pożywienie oraz surowiec leczniczy. Do Stanów Zjednoczonych dotarła w 1804 roku i stała się szczególnie ważną rośliną hodowlaną dla gospodarki. Obecnie czołowym liderem produkcji soi jest Brazylia i Argentyna.

Uprawa soi

W Stanach Zjednoczonych współcześnie większość upraw soi stanowi genetycznie modyfikowana odmiana pod kątem odporności na glifosat herbicydowy.
Soja może być uprawiana na większości rodzajów gleb, jednak najlepsze warunki do jej wzrostu oferuje żyzna, dobrze przepuszczalna, piaszczysta gleba. Soja jest zwykle zbierana mechanicznie. Zbiór następuje w momencie, gdy opadną wszystkie liście, a nasiona osiągną małą wilgotność, aby po zbiorze przechowywanie było bezpieczne.
Podobnie jak inne rośliny strączkowe, roślina ta wzbogaca glebę w azot za pomocą bakterii. Historycznie, w rolnictwie często wykorzystywano tę zależność, aby otrzymywać obfite plony, jednak obecnie praktyka ta nie jest stosowana w większości systemów rolnictwa przemysłowego.

Zastosowanie soi

Soja jest jednym z najbogatszych i najtańszych źródeł białka i stanowi podstawę diety ludzi i zwierząt w wielu częściach świata. Nasiona zawierają 17 procent oleju i 63 procent mączki, z czego 50 procent to białko. Ponieważ ziarna soi nie zawierają skrobi, są dobrym źródłem białka dla diabetyków.

W wielu miejscach na świcie, a zwłaszcza w Azji Wschodniej soja jest powszechnie spożywana w postaci mleka sojowego i sosu sojowego.
Sos sojowy - słony, brązowy płyn - powstaje ze zmiażdżonych ziaren soi i pszenicy, które przechodzą proces fermentacji drożdżowej w solance przez okres od co najmniej sześciu miesięcy do roku, a czasem nawet dłużej.

Również kiełki sojowe stanowią składnik wielu sałatek i dodatek do rozmaitych dań lub mogą być spożywane jako zdrowa przekąska. Młode ziarna soi można jeść ugotowane na parze lub surowe prosto ze strąka.

Współczesne odkrycia doprowadziły do znalezienia niezwykłej różnorodności zastosowań soi. Olej pozyskiwany z ziaren może być kolejno przetwarzany w margarynę. Szeroko znane są równiej sery wegańskie i wegetariańskie, w skład których wchodzi głównie soja. Mączka sojowa służy jako wysokobiałkowy substytut mięsa w wielu produktach spożywczych, w tym w żywności dla niemowląt i produktach wegetariańskich.

Wartości odżywcze soi

Soja to wysokiej jakości białko. Jest to jeden z niewielu znanych pokarmów roślinnych (drugi to nasiona amarantusa i w mniejszym stopniu komosa ryżowa), który zawiera wszystkie niezbędne aminokwasy, takie jak te znajdujące się w mięsie.

Soja to składnik pokarmowy, który wyróżnia się:

Korzyści zdrowotne związane ze spożywaniem soi

Pozytywny wpływ soi na organizm obejmuje:

Wykazano, że soja obniża poziom cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL, oba znane są jako czynniki zwiększonego ryzyka chorób serca. Dieta bogata w produkty sojowe wiąże się z niższym ryzykiem chorób układu krążenia, w tym udaru i choroby wieńcowej. 

Wciąż prowadzone są intensywne badania na temat kolejnych korzyści, jakie daje jedzenie soi.

Soja i fitoestrogeny

Soja zawiera substancje podobne do hormonów zwane fitoestrogenami („fito” oznacza roślinę), które są naturalnie występującymi substancjami chemicznymi, które znajdujemy w roślinach. W odpowiednich warunkach związki te naśladują działanie żeńskiego hormonu estrogenu, ale są około 1000 razy słabsze w działaniu.

Istnieje wiele rodzajów fitoestrogenów, na przykład izoflawony. Izoflawony są bardzo silnymi przeciwutleniaczami i mogą naśladować działanie estrogenu, ale ich pełne działanie fizjologiczne jest wciąż badane.

Soja jest najczęstszym źródłem izoflawonów w żywności. Jednak ilość tych związków różni się w zależności od rodzaju żywności sojowej, metody przygotowania i producenta. Jednymi z najbogatszych źródeł izoflawonów są mąka sojowa i orzechy sojowe.

Jaką ilość soi najlepiej spożywać?

Ogólnie rzecz biorąc, spożycie około 30 do 50 mg izoflawonów wystarcza, aby zapewnić korzyści zdrowotne dla całego organizmu.

Przykłady produktów sojowych i średnia zawartość izoflawonów w nich:

Soja genetycznie modyfikowana - kontrowersje

GMO to kontrowersyjny temat. Modyfikowanie DNA roślin dla korzyści takich jak zwiększona ilość plonów, czy zwiększona zawartość pewnych substancji lub odporność na inne czynnik ma zarówno zwolenników jak i przeciwników.

Faktem jest, że największym producentem soi genetycznie modyfikowanej są Stany Zjednoczone. Soję z takiej uprawy wykorzystuje się w różnych produktach. Można ją znaleźć w składzie czekolady, chipsów, margaryny, czy chleba. Soja uprawiana w tej sposób, zanim trafi na półki sklepowe w różnej postaci przechodzi przez szereg badań, więc jest w pełni bezpieczna do spożycia.

Poważnym problemem jest jednak to, że geny odporne na herbicydy i pestycydy, które posiada soja GM mogą zostać przeniesione na chwasty lub szkodniki, tworząc „super chwasty” lub „super szkodniki”. Zdarzyło się już kilka takich przypadków i przyczynia się to zo zaburzenia funkcjonowania ekosystemu.

Zagrożenia - alergie

Spożywanie produktów sojowych w ramach normalnej diety jest na ogół bardziej korzystne. Badania wykazały również, że stosowanie mleka modyfikowanego sojowego u zdrowych niemowląt nie jest szkodliwe, jednak nie zaleca się podawać w przypadku wcześniaków. 

Alergia na soję to popularne zjawisko i może wystąpić u niektórych osób z powodu reakcji organizmu na białko sojowe, powodującej nieprawidłową reakcję układu odpornościowego. Alergie na soję są powszechne szczególnie u niemowląt i dzieci.

Soja ma szerokie zastosowanie w wielu produktach spożywczych. Wytwarza się z niej również lecytynę, czyli dodatek do żywności, takiej jak czekolada, wypieki, sosy i produkty mleczne. Należy wiedzieć, że nie wszystkie produkty sojowe mogą powodować reakcje alergiczne. W rzeczywistości wiele alergików może spokojnie spożywać lecytynę, olej sojowy i inne produkty, ponieważ najbardziej uczulające są surowe ziarna soi. W tym przypadku im bardziej przetworzony produkt, tym mniejsza szansa na wywołanie alergii. 

 

Źródła:

1.https:/www.britannica.com/plant/Fabaceae
2. https:/www.betterhealth.vic.gov.au/health/healthyliving/soybeans