Dieta a trądzik – jakie produkty jeść, a jakie wykluczyć?

Trądzik pospolity uznaje się za jedną z najstarszych i najpowszechniej występujących chorób skóry - u 99% osób borykających się ze schorzeniem występuje na twarzy lub w jej bliskiej okolicy. Mimo że największa zapadalność choroby przypada w okresie dojrzewania człowieka (pierwsze symptomy dolegliwości skórnych zaobserwować można m.in. u dziewcząt w wieku od 12 do 14 lat), jej objawy mogą pojawić się także w kolejnych etapach życia (także u mężczyzn, u których trądzik jest zazwyczaj bardziej złożonym i zaawansowanym problemem). W poniższym artykule wyjaśniamy, czy trądzik pospolity uznać można za chorobę dietozależną i jakie produkty żywnościowe - w przypadku jej wystąpienia - należy jeść, a które należy z diety wykluczyć.

Czym jest trądzik?

Trądzik to schorzenie gruczołów łojowych i ujść mieszków włosowych o charakterze przewlekłym, szeroko rozpowszechnione, a podłoże jego patogenezy jest wieloczynnikowe. Jest to choroba objawiająca się łojotokiem, tworzeniem zaskórników, grudek, krostek zapalnych i blizn oraz występowaniem wykwitów skórnych zapalnych i niezapalnych. .

Jakie są przyczyny powstawania trądziku?

Przyczyn występowania trądziku pospolitego może być wiele. Za najczęstsze powody jego powstawania uznawane są takie czynniki jak: 

Objawy kliniczne trądziku nasilać mogą również czynniki wywołane stresem psychologicznym, stany silnego napięcia emocjonalnego (w tym depresja i stany lękowe), a łagodzić - odpowiednie dermokosmetyki, leki oraz - przede wszystkim - odpowiednio zbilansowana i zdrowa dieta.

Wpływ diety na występowanie trądziku

Odpowiednio zbilansowana dieta nie tylko dostarcza do organizmu niezbędne witaminy, składniki mineralne oraz pokarmowe, ale także wykazuje wszechstronne działanie terapeutyczne. Codzienny, wysokowartościowy program żywieniowy, opracowany w rzetelny sposób (np. przez specjalistę dietetyka) potrafi działać z korzyścią dla organizmu. Odpowiednie dawkowanie m.in. roślin leczniczych, wspomaga odporność organizmu na infekcje, działa przeciwzapalnie i przeciwdrobnoustrojowo. Jako że sposób odżywiania się wpływa na wygląd i kondycję ludzkiej skóry, zasad prawidłowo zbilansowanej, zdrowej diety należy przestrzegać podczas walki m.in. z trądzikiem pospolitym. Współczesna medycyna dermatologiczna, dietetyka oraz kosmetologia to dziedziny naukowe, dzięki którym badania nad substancjami o działaniu antyoksydacyjnym, przeciwutleniającymi oraz witaminami i minerałami, przynoszą skuteczne rezultaty terapeutyczne w leczeniu oraz profilaktyce wielu chorób i schorzeń.

Znaczenie diety w leczeniu i profilaktyce trądziku

Dane literaturowe wskazują, iż do rozwoju zmian trądzikowych w sposób znaczący przyczyniają się produkty żywnościowe o dużej zawartości cukrów prostych w składzie. Do intensywnego rozwoju trądziku pospolitego prowadzi przede wszystkim dieta obfitująca w węglowodany i produkty z wysokim wskaźnikiem indeks glikemicznego (gdzie IG > 70). Wysoki  poziom IG nasila bowiem produkcję sebum, androgenów - przyczyniających się do powstawania trądziku - i podwyższa ryzyko hiperinsulinemii, czyli nadmiaru insuliny we krwi (która także stymuluje rozwój i produkcję sebum). Do zmniejszenia wspomnianych zmian trądzikowych oraz redukcji androgenów dochodzi natomiast podczas stosowania diety o niskim indeksie glikemicznym (gdzie IG wynosi poniżej 55).

Równie ważne dla zdrowego wyglądu ludzkiej skóry są lipidy - rozumiane jako tłuszcze, czyli estry glicerolu i kwasów tłuszczowych. Największe znaczenie w przypadku zmian skórnych mają niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (WNKT), omega-3 i omega-6 – kwas alfa-linolenowy

(ALA) oraz kwas linolowy (LA). Ich niedobór może powodować zaleganie oraz mniejszą płynność sebum, zaburzenia naskórka i jego rogowacenie, na skutek czego powstawać mogą także stany zapalne skóry, zaskórniki i trądzik. Kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 i omega-6 pełnią bowiem rolę ochronną i naprawczą tkanki skórnej - wzmacniają jej system immunologiczny, nawilżają, uelastyczniają ją oraz wspomagają regenerację zniszczonych (np. poprzez silne zmiany trądzikowe) komórek.

Składnikiem pokarmowym wpływającym na występowanie trądziku pospolitego są także proteiny. Mimo że białko jest materiałem budulcowym organizmu i warunkuje jego prawidłowe funkcjonowanie (poprzez wysoką zawartość składników mineralnych i witamin), może wykazywać negatywny wpływ na zmiany trądzikowe. Udowodniono bowiem, iż produkty mleczne (zwłaszcza mleko krowie i produkty nabiałowe) - charakteryzujące się wysokim wskaźnikiem IG - wpływają na podwyższenie poziomu insuliny we krwi i zaostrzają objawy trądziku. Najprawdopodobniej jest to związane z obecnością androgenów w mleku, które wzmagają procesy przetłuszczania się skóry i jej nadmiernego zrogowacenia.

Jakie produkty jeść, a jakie wykluczyć z diety podczas walki z trądzikiem?

Produkty wpływające negatywnie na stan skóry trądzikowej to m.in.:

Pozytywne działanie na tkankę skórną u osób z trądzikiem wykazują natomiast: 

W terapii trądziku pospolitego stosuje się również właściwości prozdrowotne niektórych roślin leczniczych - m.in. aloesu zwyczajnego, chmielu zwyczajnego, bazylii pospolitej, cytryny zwyczajnej, eukaliptusa, gorzkiej pomarańczy, pokrzywy, łopianu, lawendy czy rozmarynu.

Dieta a trądzik. Podsumowanie

Zmiany trądzikowe stanowią istotny problem nowoczesnej medycyny, dermatologii i kosmetologii. Obecnie szacuje się, iż trądzik dotyka blisko 85-90% nastolatków, a u niemalże połowy z nich istnieje ryzyko, iż może on utrzymywać się również w wieku dorosłym. Znajomość wpływu czynników stymulujących jego rozwój - w tym diety - może więc znacząco przyczynić się do zmniejszenia skali problemu związanego z jego występowaniem. Pomiędzy stanem chorobowym skóry trądzikowej a spożywanymi rodzajami i jakością żywności zachodzi ścisła zależność: dieta może zarówno - jeśli jest niewłaściwie zbilansowana - stymulować rozwój lub łagodzić objawy choroby. Osoby borykające się z problemem skóry trądzikowej powinny unikać spożywania nadmiernej ilości żywności z wysokim wskaźnikiem IG, produktów mlecznych. Równie ważne jest w ich przypadku wzbogacenie diety o posiłki bogate w składniki mineralne, witaminy, a przede wszystkim w niezbędne kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6.

Źródła:
1. Agnieszka Dorota Kaźmierska, Izabela Bolesławska, Juliusz Przysławski, Wpływ diety oraz fitoterapii w leczeniu trądziku pospolitego, Farmacja Polska, Tom 76, nr 7, 2020.
2. Jolanta Dawidziak, Monika Balcerkiewicz, Dieta jako uzupełnienie leczenia trądziku pospolitego (Acne vulgaris). Część II. Kwasy tłuszczowe, indeks glikemiczny, przetwory mleczne, Farmacja Współczesna, 2016; 9: 67-72.
3. Szymon Osowski, Znaczenie diety w terapii trądziku pospolitego, Kosmetologia estetyczna, 6 / 2019 / vol. 8.
4. Katarzyna Janda, Magdalena Chwiłkowska, Trądzik pospolity – etiologia, klasyfikacja, leczenie, Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, 2014, 60, 2.