9 objawów celiakii

Celiakia, zwana również chorobą trzewną, należy do chorób autoimmunologicznych o podłożu genetycznym. Szacuje się, że celiakia występuje u blisko 1% ogółu populacji i jest jedną z najczęściej występujących chorób przewlekłych przewodu pokarmowego. Statystyki wskazują, że w ciągu ostatnich dwudziestu lat zapadalność na tę chorobę wzrosła dwukrotnie, a symptomy choroby mogą pojawić się w każdy wieku - zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych. W poniższym artykule przedstawiamy dziewięć kluczowych objawów celiakii.

Charakterystyka objawów chorobowych w celiakii

Jak podają dane literaturowe, postać pełnoobjawowa (jawna, aktywna, klasyczna) celiakii występuje blisko o 10% chorych i charakteryzuje się występowaniem zespołu związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu pokarmowego. Do zasadniczych symptomów celiakii zalicza się przede wszystkim przewlekłą biegunkę, wzdęcia i zaparcia. Rodzaj, intensywność oraz częstotliwość występowania objawów celiakii jest uwarunkowana m.in. wiekiem osoby borykającej się z problemem.

Objawy zaliczane do grupy typowo jelitowych schorzeń występują znacznie częściej u małych dzieci niż u osób starszych. U najmłodszych pacjentów z celiakią obserwuje się ponadto opóźnienie rozwoju psychoruchowego, częste infekcje i zakażenia oraz - dość zaskakujący objaw - niski wzrost.

U nastolatków oraz osób dorosłych przebieg choroby ma zgoła inny charakter - choroba może przebiegać bezobjawowo lub ubogoobjawowo i - mimo że w tej postaci występuje aż siedem razy częściej niż wariant klasyczny - jest trudna do zdiagnozowania. Jak dowodzą badania, celiakia u osób starszych - ze względu na podobieństwo występujących objawów - jest często mylnie diagnozowana jako zespół jelita drażliwego (IBS). Chorujący na celiakię dorośli doświadczają skąpoobjawowo wariantu choroby i - co więcej - mogą uskarżać się na atypowe schorzenia: niecharakterystyczne bóle brzucha, niedokrwistość, utratę wagi oraz osteoporozę. Innymi, nieswoistymi i sprawiającymi trudności diagnostyczne objawami celiakii są m.in. uszkodzenia układu krwionośnego (autoimmunologiczne zapalenie mięśnia sercowego), kostnego (zapalenie stawów), rozrodczego (niepłodność, zaburzenia miesiączkowania), skóry (łysienie plackowate) i szkliwa zębów (zapalenie jamy ustnej).

9 objawów celiakii - krótka charakterystyka wybranych symptomów choroby

Spośród wszystkich symptomów celiakii wyróżnia się objawy jelitowe, pozajelitowe oraz neurologiczne. Ze względu na wysoką różnorodność występujących w celiakii objawów poniżej dokonujemy krótkiej charakterystyki dziewięciu z nich.

1. Przewlekłe biegunki

Biegunki w celiakii mają charakter przewlekły lub nawracający i występują w formie tłuszczowej lub - znacznie częściej - wodnistej. Objawowi towarzyszyć mogą bóle brzucha, nudności i wymioty, a a także wzdęcia i zaparcia.

2. Bóle brzucha

W badaniu fizykalnym osoby z celiakią zauważyć można wzdęty, uwypuklony ponad poziom klatki piersiowej brzuch oraz jego zwiększony obwód. Objawowi temu towarzyszyć mogą ponadto niewyjaśnione dolegliwości bólowe, które mogą być też związane z występującymi w czasie choroby zaparciami, wzdęciami lub biegunkami.

3. Utrata masy ciała

Objawem diagnozowanym w wyniku rozpoznania celiakii jest także znaczący spadek wagi osoby chorej. Pacjent z celiakią traci dotychczasową masę ciałą, cierpiąc przy tym na zaburzenia związane z procesami trawiennymi i jelitowo-żołądkowymi. Uwaga; chudnięcie jest objawem nieswoistym - nie zawsze występuje redukcja kilogramów, a osoby z celiakią mają nadwagę lub też bywają otyłe.

4. Zmiany w strukturze skóry, włosów i paznokci

Celiakia to choroba, która może również wywoływać niekorzystne, swędzące zmiany skórne (pęcherzyki, grudki i wykwity skórne w typie bąbli pokrzywkowych zlokalizowane w okolicach stawów, na pośladkach, szyi i tułowiu), stany zapalne skóry, osłabienie i wypadanie włosów, a także łamliwość i kruchość paznokci.

5. Zmęczenie

Kolejnym objawem występującym u osób borykających się z celiakią jest ogólna, przewlekła męczliwość. Towarzyszyć jej może ponadto ogólnoustrojowe osłabienie organizmu (liczne infekcje, zakażenia), bóle głowy, a nawet depresja.

6. Zaburzenia hormonalne

Do objawów z zakresu zmian hormonalnych w celiakii zalicza się zaburzenia miesiączkowania - opóźnienie miesiączki lub jej brak - oraz niepłodność. U kobiet w ciąży chorujących na celiakię częste są również poronienia.

7. Niedokrwistość

Objaw, jakim jest niedokrwistość, stanowi w celiakii poważny problem. Częstość występowania tego symptomu u chorych diagnozowanych w kierunku niedokrwistości szacuje się na poziomie od 2% do 15% przypadków. Spadek poziomu tzw. czerwonych krwinek lub hemoglobiny wynikać może z niedoborów konkretnych składników mineralnych w diecie pacjentów z celiakią. W przypadku diety bezglutenowej pacjenci są bowiem szczególnie narażeni na deficytowe ilości żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12. Cechą charakterystyczną leczenia chorych z celiakią jest wówczas słaba odpowiedź (lub jej całkowity brak) na doustną suplementację żelaza.

8. Zaburzenia neurologiczne

Wyniki badań retrospektywnych jednoznacznie wskazują, że u 8-20% pacjentów z celiakią występują zaburzenia o podłożu neurologicznym. Zalicza się do nich m.in.: parestezje, osłabienie mięśniowe, napady drgawkowe, ataksję móżdżkową, przewlekłe neuropatie, miopatię i padaczkę, a także uporczywe i oporne na leczenie migreny, zmiany nastroju, drażliwość i stany depresyjne. Jak dowodzą jednak specjaliści, u niektórych osób z celiakią przez długi czas dominować mogą nie objawy jelitowe - a nie neurologiczne - stąd w obrazie klinicznym diagnozę choroby stawia się ze znacznym opóźnieniem, tj. w momencie, kiedy zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym zdają się już być nieodwracalne.

9. Zaburzenia rozwoju

Zaburzenia rozwojowe dotyczą głównie dzieci ze zdiagnozowaną celiakią. Zauważalnym objawem choroby w ich przypadku jest niski wzrost. Jak podają dane źródłowe, aż 10% dzieci ze stwierdzoną niskorosłością choruje na celiakię. Niewielkiemu wzrostowi u chorych dzieci towarzyszy często słaby apetyt lub jego brak. Co ważne, choroba trzewna, jak udowadniają naukowcy, jest znacznie częściej występującą przyczyną zaburzeń wzrostu u najmłodszych niż niedobór tzw. hormonu wzrostu.

Podsumowanie

Nieleczona celiakia prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych. W związku z wysokim ryzykiem zapadnięcia na chorobę trzewną rekomendujemy nie bagatelizować obserwacji ww. objawów, zalecamy wczesną diagnostykę oraz - w przypadku stwierdzenia przez specjalistę rozwoju celiakii - ścisłe przestrzeganie diety bezglutenowej. 

Źródła:
1. Staszewski J. i in., Objawy i schorzenia neurologiczne w chorobach związanych z glutenem, Medical Tribune Polska, listopad 2020. 
2. Satora D. i in., Celiakia – choroba nie tylko dziecięca, Family Medicine & Primary Care Review 2011, 13, 1: 90–94. 
3. Wilk I., Dobrzycka A., Celiakia – definicja, diagnoza, objawy i sposób leczenia, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 2020, 10(4), 255-262. 
4. Celiakia - przewodnik dla pacjenta, opracowanie Polskiego Stowarzyszenia Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej we współpracy z Narodowym Funduszem Zdrowia. 
5. CELIAKIA i dieta bezglutenowa. Praktyczny poradnik, pod red. G. Konińskiej i in., Warszawa, 2018.