Brzuch stresowy: Czym jest? Skąd się bierze i jak się go pozbyć?

Stres coraz częściej stanowi jeden z najistotniejszych, obok rodzaju diety i sposobu odżywiania się, czynników wpływających na powstawanie nadwagi i otyłości u człowieka. Konsekwencją tego jest m.in. patologiczne odkładanie się tkanki tłuszczowej w postaci tzw. brzucha stresowego.

Stres i jego wpływ na zdrowie człowieka

Stres jako zjawisko można definiować na trzy różne sposoby. Po pierwsze, może on stanowić bodziec wywołujący napięcie i silne emocje; po drugie — być specyficznej rodzajem reakcji, która jest psychologiczną lub fizjologiczną odpowiedzią organizmu na pewne zdarzenia bądź bodziec; po trzecie stres rozumieć można jako proces lub transakcję będącą szczególną relacją organizmu z jego otoczeniem (środowiskiem zewnętrznym). Bez względu na sposób pojmowania tego zjawiska, stanowi ono niewątpliwie zagrożenie dla zdrowia człowieka. Jednym z kluczowych skutków długotrwałej podatności na stres jest tzw. brzuch stresowy.

Czym jest brzuch stresowy?

Brzuchem stresowym określa się szczególny rodzaj zaburzenia, jakim jest odkładanie się tkanki tłuszczowej wyłącznie w obrębie jamy brzusznej — nawet u osób bez nadwagi i szczupłych. Jako że podłożem występowania tego schorzenia są m.in. zachodzące w organizmie zmiany hormonalne, brzuch stresowy jest często nazywany również kortyzolowym. Przyczyny powstawania tych patologicznych zmian wyjaśniamy w kolejnym akapicie.

Skąd się bierze brzuch stresowy? Przyczyny powstawania brzucha stresowego

Brzuch stresowy, zwany inaczej kortyzolowym, powstaje wskutek zachodzących w organizmie zmian hormonalnych. Przyczyną stanu patologicznego jamy brzusznej jest związany z zauważalnymi w ustroju zaburzeniami gospodarki hormonalnej długotrwały stres. W wyniku jego stałego oddziaływania na organizm dochodzi do samoistnego zwiększenia stężeń kortyzolu (a właściwie hydrokortyzonu) — zasadniczego, obok adrenaliny, hormonu stresu. Sytuacje o wysokim potencjale stresowym przyczyniają się zatem do zwielokrotnienia poziomu kortyzolu we krwi i jednoczesnego spowolnienia innych funkcji i mechanizmów fizjologicznych, dzięki czemu organizm jest w stanie poradzić sobie w trudnej sytuacji.

Na ogół — po wyeliminowaniu czynnika wywołującego stres — poziom kortyzolu wraca do normy, wyrównuje się, a praca poszczególnych układów zostaje przywrócona. Inaczej dzieje się jednak w momencie, gdy człowiek doświadcza nadmiernej ilości stresu. Długotrwała podatność na sytuacje stresowe skutkuje bowiem niemożnością unormowania poziomu kortyzolu we krwi i jego patologicznie, stale podwyższonym stężeniem. Utrzymujący się wysoki poziom hormonu stresu przyczynia się do pogorszenia kondycji organizmu, tj.  powstania otyłości, sytuacji podwyższonego ciśnienia tętniczego, znacznego przyrostu masy ciała, a co za tym idzie — również wykształcenia się w obrębie tułowia brzucha stresowego.

Brzuch stresowy — objawy, charakterystyka  i konsekwencje występowania schorzenia

Zasadniczym, zewnętrznym objawem brzucha kortyzolowego jest nadmierne odkładanie się tkanki tłuszczowej na ciele człowieka — zwłaszcza w obrębie w okolicy jamy brzusznej. Nadmierne ilości tłuszczu odkładać mogą się przede wszystkim w okolicy żeber — aż po środkową część brzucha i pępek. Co istotne i jednocześnie zaskakujące, tkanka tłuszczowa w przypadku zdiagnozowania brzucha stresowego — odkłada się jedynie w tym miejscu, a nie w innych partiach ciała (np. na udach, pośladkach, biodrach czy w obrębie klatki piersiowej). Skóra brzucha stresowego jest zazwyczaj dość cienka i stale napięta; nie rozlewa się, nie jest miękka, a podatna na urazy i skumulowana niemalże w tej konkretnej części tułowia.

Objawami towarzyszącymi patologicznym zmianom tkanki tłuszczowej w organizmie, oprócz brzucha kortyzolowego, są:

Dlaczego brzuch stresowy jest niebezpieczny dla zdrowia i należy się go pozbyć?

Brzuszna tkanka tłuszczowa występować może w dwóch rodzajach, tj. w postaci tłuszczu podskórnego i trzewnego (wewnątrzbrzusznego). W przypadku pojawienia się brzucha stresowego tkanka tłuszczowa odkłada się w środku jamy brzusznej — wokół narządów wewnętrznych — przede wszystkim wątroby, żołądka i jelit. Stanowiący tę tkankę tłuszcz trzewny wydziela do wewnątrz organizmu szkodliwe substancje — m.in. cytokiny, prowadzące do stanów zapalnych w ustroju oraz zawiera w sobie wiążące retinol 4 białko, które w konsekwencji wywołać może insulinooporność. Nadmierne odkładanie się tłuszczu wewnątrzbrzusznego w wyniku podwyższonego poziomu kortyzolu może prowadzić ponadto do rozwoju astmy, chorób sercowo-naczyniowych, nowotworów (m.in. jelita grubego), a także przedwczesnej demencji i udaru mózgu.

Jak skutecznie pozbyć się brzucha stresowego?

Problem, jaki stanowi brzuch stresowy, choć jest niezwykle groźny dla zdrowia ludzkiego organizmu, jest też możliwy do wyeliminowania. Aby skutecznie pozbyć się brzucha kortyzolowego, należy zapoznać się z poniższymi wskazówkami. Ich wdrożenie do codziennej rutyny, zmniejszy ryzyko wystąpienia brzucha stresowego, a w przypadku jego zdiagnozowania — wspomoże jego eliminację i leczenie. Szkodliwą tkankę tłuszczową z obrębu jamy brzusznej, powstałą wskutek długotrwałego stresu i podwyższonego poziomu kortyzolu — można zredukować dzięki:

Źródła:

1. Kłósek P., Rola stresu psychologicznego w neuroendokrynnej regulacji pobierania pokarmu i powstawaniu otyłości, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016, tom 7, nr 3, 111–118.
2. Kłósek P., Zależności między stresem psychologicznym a powstawaniem otyłości, Forum Medycyny Rodzinnej 2016, tom 10, nr 3, 145–152.
Karbarczyk M., Masz taki typ brzucha? To brzuch stresowy…, Dostęp online, 04.01.2021. 
3. Suliga E., Otyłość brzuszna – metody oceny, przyczyny występowania, implikacje zdrowotne, Studia Medyczne 2012; 27(3): 65– 71.